4- چگونه در زیر زمین منزل قارچ پرورش دهیم، بازاریابی کنیم و پول به جیب بزنیم

طبق آمار سازمان خواربار کشاورزی ملل متحد (فائو)، تولید سالانه قارچ جهان در مجموع هفت میلیون و 700 هزار تن است که از این میزان، پنج میلیون تن مربوط به کشور چین، 761 هزار تن ایتالیا، 390 هزار تن آمریکا، 304 هزار تن هلند، 148 هزار تن اسپانیا، 115 هزار تن فرانسه است و ایران با تولید 90 هزار تن قارچ در سال، رتبه پنجم را در جهان دارد.

سرانه تولید قارچ در ایران 1.2 کیلوگرم است، در حالی که میانگین سرانه تولید جهان 1.1 کیلوگرم می باشد، بنابراین تولید قارچ ایران رقمی بالاتر از سرانه جهانی را نشان می دهد که دستاوردی ارزشمند است. در عین حال سرانه مصرف قارچ خوراکی در کشورهای چین و آمریکا پنج کیلوگرم، اروپا چهار کیلوگرم و ایران 1.2 کیلوگرم است.

در حال حاضر به طور رسمی حدود 1800 تن قارچ خوراکی صادر می شود، اما بخشی از صادرات از طریق بازارهای مشترک مرزی با کشورهای همسایه صورت می گیرد که آمار دقیقی در این خصوص در دست نیست. هم اکنون کشور چین با 688 هزار تن و هلند با 278 هزار تن کنسرو و تازه خوری قارچ خوراکی اولین و دومین صادرکننده این محصول در جهان به شمار می روند، در حالی که ایران در این زمینه صادرات ناچیزی دارد.

برخی ها دلیل پایین بودن میزان صادرات قارچ را شرایط تورمی حاکم بر کشور می دانند، در حال حاضر نوسانات نرخ ارز و عدم تناسب نرخ ارز با نرخ تورم داخلی موجب کمبود صادرات قارچ خوراکی شده است. تورم باعث می شود قیمت تمام شده کالاهای تولید داخل افزایش یابد و در مقایسه با قیمت جهانی به تدریج ایران بازارهای خود را از دست بدهد.

کارشناسان می گویند اگر بخواهیم اقتصاد تولید محوری همچون کشورهای ترکیه، برزیل، کره جنوبی و تایلند داشته باشیم، باید نرخ ارز بر مبنای عرضه و تقاضا تعیین شود تا صادرات جایگاه خود را پیدا کند.  در حال حاضر ایران برای واردکنندگان به یک بهشت تبدیل شده است، چرا که در مقایسه با کالای تولید داخل هر کالایی وارد شود، صرفه اقتصادی بیشتری دارد. خبرنگار بسیج سازندگی در همین زمینه با آقای اسماعیل نحویان تولید کننده موفق قارچ خوراکی در مازندران گفت و گو کرده است. آقای نحویان محصول قارچ را در زیر زمین و انباری منزلش پرورش می دهد و برای دو نفر اشتغال زایی کرده است.

او درباره فعالیت تولیدی اش می گوید: "به دلیل علاقه ای که به کار تولید داشتم، 5 سال قبل کار پرورش مرغ گوشتی RAS308 را در منزل شروع کردم اما چون آلودگی و سر و صدا تولید می کردند و برای همسایه ها ایجاد مزاحمت می شد، از ادامه آن منصرف شدم. وقتی با پرورش قارچ آشنا شدم، متوجه شدم تولید آن هیچ آلودگی ندارد و کاری است تر و تمیز که حتی می توان در خانه انجامش داد بدون اینکه مزاحمتی برای همسایه ها ایجاد شود. در نتیجه با تجهیز زیر زمین و انبار منزل با استفاده از وام بسیج سازندگی کار تولید قارچ را شروع کردم."

این تولید کننده قارچ می افزاید: "هر دوره تولید قارچ بین 2 تا 2.5 ماه طول می کشد. در هر دوره 5 تن کمپوست می ریزیم و 2 تن قارچ برداشت می کنیم. هزینه 5 تن کمپوست به اضافه خاک پوششی و حمل و نقل حدود 3 میلیون تومان می شود. 2 تن قارچ را هم حدود 7 میلیون تومان می فروشیم؛ یعنی در هر دوره 4 میلیون تومان سود می کنیم. "

آقای نحویان درباره نحوه بازاریابی برای محصول قارچش خاطرنشان می کند: "بچه های بسیج سازندگی با بقالی ها و مغازه های پروتئینی رامسر صحبت و آن ها را متقاعد کردند که قارچ را از خارج از شهرستان وارد نکنند و از تولید کننده های رامسر بخرند. در رامسر 14-15 نفر دیگر مثل من قارچ تولید می کنند. مغازه دار ها هم پذیرفتند، به نفع خودشان هم شد چون هزینه های حمل و نقل از قیمت تمام شده حذف می شد و جنس را ارزان تر می خریدند. خدا را شکر اوضاع خوب است و ما راضی هستیم. رامسر یک شهر توریستی است و به همین دلیل سرانه مصرف قارچ آن از نقاط دیگر استان بالاتر است. در حال حاضر تمام نیاز شهرستان رامسر به قارچ در خود شهرستان تولید می شود. با هدایت بسیج سازندگی همه تولید کنندگان قارچ در رامسر قرار است یک اتحادیه تشکیل بدهند تا هیچ مشکلی در فروش محصولات وجود نداشته باشد."

او درباره کیفیت محصول تولیدی اش اظهار می کند: "قارچی که تولید می کنم به اذعان مغازه دارها بهترین قارچ شهرستان است چون تولید را اصولی و علمی انجام می دهیم. سالن پرورش قارچ ما مجهز به کولر، چیلر و شوفاژ است و عایقبندی شده است. همه این تجهیزات در کیفیت قارچ تولیدی موثر است."

این تولید کننده قارچ می افزاید: "به افرادی که می خواهند کار پرورش قارچ را از صفر شروع کنند توصیه می کنم حتما آموزش های علمی را جدی بگیرند. برای این کار می توانند به مراکز آموزش فنی و حرفه ای یا بسیج سازندگی مراجعه کنند. در اینترنت هم می توان اطلاعات خوبی در این باره بدست آورد. اگر آموزش های تخصصی را جدی نگیرند ممکن است همه سرمایه شان را به باد بدهند. برای تولید از صفر، بین 15 تا 20 میلیون تومان برای تجهیز و قفسه بندی سالن و خرید مواد اولیه نیاز است."

آقای نحویان درباره مشکلات تولید کنندگان قارچ، می گوید: "وقتی از اقتصاد مقاومتی حرف می زنیم باید تولید کنندگان خرد را جدی بگیریم. تولید کنندگان به دو چیز نیاز مبرم دارند: مشاوره تخصصی و نقدینگی. بسیج سازندگی به خصوص در این یکی دو سال اخیر کارشناسان خبره ای را گرد هم آورده که از طرح های اقتصاد مقاومتی پشتیبانی خوبی می کنند. در حوزه نقدینگی هم باید حتی الامکان سود وام ها کاهش یابد. اگر سود بانکی بالا باشد تولید کننده ها مجبور می شوند بخشی از وام دریافتی را وارد بازار کنند که نقض غرض است و مخالف اقتصاد مقاومتی."

او همچنین در پاسخ به این سوال که چرا کار تولید را بر پشت میز نشینی و شغل دولتی ترجیح داده است، خاطرنشان می کند: "کار دولتی هیجان کار تولید را ندارد، درآمد آن هم کم است. من همیشه کار تولید را دوست داشتم و قصد توسعه آن را دارم. در حال حاضر مشغول احداث یک سالن 100 متری هستم و فعلا ستون های آن زده شده است. امیدواریم بتوانیم به کمک تعاونی که تشکیل می شود قارچ مورد نیاز کل استان مازندران را تولید کنیم."

خانم حمیرا چراغی یکی از فعالان اقتصادی کرمانشاه است که عرصه تولید قارچ را برای فعالیت برگزیده است. وی درباره انگیزه اش از ورود به عرصه تولید می گوید: "از دوران نوجوانی به تولید محصولات کشاورزی علاقه مند بودم، اصولا فرایند کاشت تا تولید محصول بسیار لذت بخش است، همچنین ایستادن روی پای خود و نیز اشتغال زایی همواره از آروزهای من بوده است. فقط یک تولید کننده می داند که به ثمر رسیدن زحمات و برداشت محصول چقدر لذت بخش است."

وی در ادامه شرایط اقتصادی کشور و اهمیت توجه به تولید داخلی را مورد اشاره قرار می دهد، و می گوید: "واردات از خارج به خصوص واردات کالاهای کشاورزی، بلای جان اقتصاد ایران است. همیشه دوست داشتم با ورود به عرصه تولید بتوانم به اقتصاد کشورم کمک کنم، هر چند ناچیز و کم."

خانم چراغی درباره آغاز فعالیت تولیدی اش می گوید: "زمستان 89 به همراه شوهرم تولید را از یک سالن 35 متری شروع کردیم. هر دو خیلی علاقه مند بودیم. 2 سال به همین منوال پیش رفتیم تا اینکه با جهادکشاورزی و بسیج سازندگی آشنا شدیم و از آن ها برای توسعه تولیداتمان کمک گرفتیم."

این بانوی جهادگر، در ادامه به یکی از عمده ترین مشکلات تولید کننده های ایرانی اشاره می کند: "ما دو وام به مبلغ 19 و 15 میلیون تومان از وزارت جهاد کشاورزی و بانک مهر اقتصاد دریافت کردیم. بهره وام جهاد کشاورزی 7 درصد بود و باز پرداخت آن در دوره های 6 ماهه انجام می شد. این وام کمک بسیار بزرگی به ما کرد و توانستیم یک سالن 120 متری برای افزایش تولیداتمان در اختیار بگیریم. متاسفانه وامی که از بانک مهر اقتصاد دریافت کردیم، بهره 16 درصدی داشت و باز پرداخت آن ماهانه بود، این در حالی است که برداشت محصول قارچ در دوره های 2 تا 3 ماهه صورت می گیرد و در نتیجه بازپرداخت وام عقب می افتاد و باید جریمه دیر کرد را می پرداختیم."

خانم ریاحی خاطرنشان می کند: "وام هایی که برای حمایت از تولید اختصاص می یابد، باید بهره بسیار پایینی داشته باشند تا قیمت تمام شده تولید کننده کاهش یابد، همچنین بازپرداخت وام ها باید با اقتضائات محصول تولیدی همخوانی داشته باشد، مثلا وقتی ما تولیداتمان را فقط در بازه های 3 ماهه  می توانیم به فروش برسانیم، باز پرداخت ماهانه کار بسیار مشکلی است."

خانم ریاحی در توصیه به علاقه مندان به ورود به عرصه تولید می گوید: "در وهله اول باید به این کار از جان و دل علاقه مند باشند و خودشان را برای فراز و نشیب های آن آماده کنند. باید تا می توانند از اخذ وام های با بهره بالا اجتناب کنند، مهمتر از همه اینکه کارکارشناسی و علم را مبنای فعالیت های خود قرار دهند."

خانم ریاحی که هم اکنون توانسته است ظرفیت کمپوست سالنش را از 2 تن به 12 تن در هر دوره افزایش دهد در حال حاضر مهمترین نیاز واحد تولیدی خود را نقدینگی با بهره پایین می داند و امیدوار است مسئولان و نهادهایی که دغدغه اقتصاد مقاومتی دارند، برای این حل مشکل چاره ای بیاندیشند.